آلزایمر یک بیمارى است که بر کارکرد مغز تاثیر مى گذارد. این بیمارى یک بیمارى «تحلیل برنده» و «پیش رونده» قواى عقلانى سیستم عصبى مرکزى انسان است. این بیمارى شایع ترین نوع «دمانس» (زوال عقل) است که طى روندى چند ساله باعث مى شود که به طور تدریجى حافظه و توانایى هاى ذهنى دیگر همچون تفکر، استدلال و قضاوت از بین برود. دکتر مریم نوروزیان متخصص مغز و اعصاب و دبیر «اولین کنگره بین المللى بیمارى آلزایمر در ایران» در این زمینه مى گوید: پیش از شناخت بیمارى آلزایمر ابتدا باید بیمارى دمانس (فراموشى) را تعریف کرد. بیمارى آلزایمر یکى از انواع دمانس است. شایع ترین علت فراموشى آلزایمر است به طورى که ۶۰ تا ۷۰ درصد علل فراموشى را بیمارى آلزایمر تشکیل مى دهد. به عقیده این پزشک متخصص، فراموشى بیش از ۱۰۰ علت دارد که در میان این علل، آلزایمر از همه شایع تر است. دکتر نوروزیان در تعریف آلزایمر مى گوید: اختلال و اضمحلال تدریجى قواى عقلانى و کارکردهاى عالى مغز به ویژه حافظه به حدى که فراموشى، در اعمال اجتماعى و زندگى شخصى و اجتماعى فرد ایجاد اختلال کند.
•علت این بیمارى چیست؟
علت این بیمارى کاملاً مشخص نبوده و درمان قاطعى هم براى آن در حال حاضر در دسترس نیست. اعتقاد بر این است که عوامل ژنتیکى (ارثى) در این بیمارى مى تواند، دخیل باشد.
- اطمینان نداشتن از این موضوع که امروز چه روزى است؟ گم کردن راه و مکان ها هنگام رفتن به خرید.
- بى تفاوتى نسبت به سرگرمى هاى مورد علاقه و لذت نبردن از آنها.
- دورى گزیدن و گوشه گیرى از دیگران به ویژه دوستان و خانواده.
- ایجاد مشکل در تصمیم گیرى و یا انتخاب.
•چه کسانى بیشتر در خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارند؟
آلزایمر به دو نوع زودرس و دیررس تقسیم بندى مى شود. نوع زودرس آن که خوشبختانه چندان هم شایع نیست، افراد را از سنین ۳۵ سال تا ۵۰ و ۶۰ سال مبتلا مى سازد و نوع دیررس آن مربوط به سنین ۶۵ سال به بالاست. آنچه در حال حاضر به عنوان یک بیمارى نسبتاً شایع با آن روبه رو هستیم، آلزایمر دیررس بوده که مهم ترین مسئله آن «ژنتیک» به شمار مى رود. خانم دکتر نوروزیان در این زمینه مى گوید: افرادى که پدر، مادر، خواهر و برادرشان به آلزایمر مبتلاست، سه تا چهار برابر بیش از سایرین در خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارند. این افراد ضرورى است، اختلال حواس را جدى بگیرند، اما رسیدگى زودهنگام به این موضوع جاى نگرانى را در مورد این افراد از بین مى برد. عامل سن از جمله عوامل مهم دیگرى است که با افزایش سن، خطر ابتلا به آلزایمر نیز افزایش مى یابد. دکتر نوروزیان ادامه مى دهد: رشد جمعیت کشور در دهه ۶۰ در کشور سبب شده است که با خیل عظیم جوانانى روبه رو باشیم که ۴۰ تا ۵۰ سال آینده وارد مرحله سالمندى مى شوند و در صورت آنکه براى این افراد برنامه ریزى صحیحى انجام نگرفته باشد، طى سال هاى آینده با انفجار جمعیت سالمندان و با مشکلات خاص آنان از جمله آلزایمر مواجه خواهیم بود که حل این معضل برنامه ریزى هاى دقیقى را مى طلبد. آمارها نشان مى دهد، آلزایمر در زنان بیش از مردان است، چرا؟ دبیر اولین همایش بین المللى بیمارى آلزایمر در ایران در پاسخ به این پرسش مى گوید: چون زنان کمتر از مردان در معرض یادگیرى قرار دارند. براى مثال بیشتر زنان روستایى بى سوادند که خود بى سوادى، عامل مهمى در ابتلا به آلزایمر قلمداد مى شود. از دیگر سو، طولانى بودن عمر زنان نسبت به مردان، علت مهم دیگرى در بالا بودن آمار زنان مبتلا به آلزایمر تلقى مى شود. هورمون «استروژن» در اعمال مغزى فرد تاثیر مثبتى به جا مى گذارد که افت هورمون استروژن بعد از یائسگى نیز از دیگر عوامل ابتلا به این بیمارى است. همچنین آلزایمر عده اى را که به ضربه مغزى مبتلا مى شوند و کسانى را که سابقه ضربه مغزى شدید منجر به بیهوشى یا ضربات و یا شکستگى جمجمه دارند، بیش از سایرین تهدید مى کند. بالا بودن کلسترول و چربى خون نیز به غیر از افزایش خطر سکته مغزى با ابتلا به آلزایمر در ارتباط است. اسید فولیک که یک مکمل غذایى به شمار مى رود نیز مى بایست به میزان کافى به بدن برسد، در غیر این صورت کمبود آن از عوامل مستعدکننده ابتلا به بیمارى آلزایمر است مصرف الکل نیز در ابتلا به این بیمارى موثر است. بى سوادى نیز از عوامل مستعدکننده آلزایمر شناخته شده، براى مثال پژوهش ها بیانگر این امر است که افرادى که کمتر از هشت سال تحصیل کرده اند، بیش از افرادى که تحصیلات بیشتر دارند، به آلزایمر مبتلا شده اند. تغییرات متعددى در مغز رخ مى دهد که باعث کوچک شدن مغز و نیز از بین رفتن سلول هاى آن مى گردد و به جاى آنها تکه هاى متعددى با اشکال خاصى به نام «پلاک هاى پیرى» مى نشینند. علامت دیگر بیمارى، وجود کلافه هایى ظرف مارپیچى شکل در سلول هاى مغزى است که در نهایت سلول هاى سالم را از بین مى برد. به عقیده متخصصان، در این بیمارى، بخش هایى از بافت مغزى با رسوبات پروتئینى جایگزین شده و آسیب مى بینند. به همین دلیل پیام هاى عصب را درست منتقل نمى کنند. پیدایش علائم بیمارى به دنبال این آسیب رخ مى دهد. عفونت و عوامل محیطى نیز مى تواند، در پیشرفت بیمارى موثر باشد، هر چند میزان اثر آن هنوز مشخص نیست.
•آیا آلزایمر بخشى از سیر طبیعى پیر شدن است؟
هنگامى که پیر مى شویم، به یاد آوردن اسامى، خاطره ها، چهره ها و.... به آسانى گذشته میسر نیست. در هر سنى که باشیم، فراموش کردن نام ها، گم کردن اشیا و یا تامل براى به یاد آوردن یک کلمه، طبیعى است. به خاطر داشته باشیم که آلزایمر یک بیمارى است و با آنچه اشاره شد بیمارى آلزایمر را نباید با پیر شدن یکى پنداشت، بلکه این بیمارى با مشکلاتى که در حافظه ایجاد مى کند، زندگى روزمره را به طور کلى تحت تاثیر قرار مى دهد.
•توانایى افراد مبتلا به آلزایمر در کدام بخش ها مختل مى شود؟
به طور متوسط سیر این بیمارى ۵ تا ۱۰ سال به طول مى انجامد. طى این مدت فرد در یادآورى اسامى، به یادآوردن وقایع اخیر، درک مشکل و بیمارى خویش، انجام وظایف روزانه، فکر کردن و حرف زدن و همچنین قدرت قضاوت دچار مشکل مى شود. هر چند تشخیص بیمارى آلزایمر در مراحل اولیه مشکل است، اما علائم بیمارى به تدریج پیشرفت کرده و آشکار مى شود. اگر فکر مى کنید خود یا نزدیکانتان به آلزایمر مبتلا هستید، ده نشانه هشداردهنده زیرا را بخوانید. اگر بعضى از این عوامل را مشاهده کرده اید، حتماً با پزشک مشورت کنید:
- اسامى، تاریخ و زمان، شماره تلفن و چیزهایى دیگر را بیش از پیش فراموش کردن تا حدى که این امر زندگى را تحت تاثیر قرار داده و از حال طبیعى خارج کند.
- به سختى انجام دادن کارهاى روزمره و آشنا مانند آشپزى، جواب دادن تلفن و...
- گم کردن اشیا بیش از پیش، به شکلى که آنها را در جاى عجیب و نامربوط قرار داده و دیگران را متهم به برداشتن و جابه جا کردن وسایل شخصى خود کنیم.
- از یاد بردن کلمات ساده و یا فراموشى در زمان سخن گفتن.
- ایجاد اشکال براى انجام کارهاى پیچیده تر مثلاً گیج شدن در هنگام دیدن فیلم، شنیدن یک داستان و فراموشى وقایع پیشین.
- بیش از پیش شکاک، بدبین، محتاط و یا مضطرب به نظر رسیدن.
- اطمینان نداشتن از این موضوع که امروز چه روزى است؟ گم کردن راه و مکان ها هنگام رفتن به خرید.
- بى تفاوتى نسبت به سرگرمى هاى مورد علاقه و لذت نبردن از آنها.
•آیا آلزایمر قابل درمان است؟
براى درمان هر بیمارى باید به عوامل ایجادکننده آن توجه شود. بیمارى آلزایمر در اثر رسوب پروتئین آمیلوئید در مغز ایجاد مى شود و تغذیه سلول ها را مختل مى کند. این امر سبب مرگ سلول هاى عصبى (نورون ها) شده که پدیده اى غیرقابل بازگشت است. دکتر مازیار سیدیان متخصص بیمارى هاى مغز و اعصاب و استادیار دانشگاه علوم پزشکى تهران در این زمینه مى گوید: آلزایمر در حال حاضر درمان موثر ندارد. هر چند که درمان هایى از ۲۰ سال پیش تاکنون براى بازگردانیدن حافظه فرد صورت گرفته است. وى با اشاره به اینکه برخى داروها که در گذشته تجویز مى شده، عوارض کبدى براى بیمار داشته تا جایى که به دلیل عوارض منفى آن دیگر تجویز نمى شود، یادآور شد: در حال حاضر داروهایى براى بیماران مبتلا به آلزایمر تجویز مى شود که منجر به بهبود شناخت وى مى شود. دکتر سیدیان ادامه مى دهد: ساخت داروهاى گیاهى و تولید واکسن براى ایجاد ایمنى علیه این بیمارى از جمله راه هایى بوده که دانشمندان را براى مقابله با این بیمارى بسیج کرده است.

منبع:روزنامه شرق